Սելեւկյան պետության կարճատեւ գերիշխանության տարիներին Անտիոքոս III-ը, Հայաստանը ջլատելու եւ իր տիրապետությունն այստեղ ամրապնդելու նպատակով, մի շարք սահմանային «աշխարհներ» ու գավառներ կտրեց Մեծ Հայքից եւ բռնակցեց շրջակա այլ երկրների:

Ք.ա. 190 թ. Փոքր Ասիայի Մագնեսիա քաղաքի մոտ Անտիոքոս III-ը ծանր պարտություն կրեց հռոմեացիներից: Օգտվելով սելեւկյան պետության թուլացումից` Ք.ա. 189 թ. Մեծ Հայքում անկախ թագավոր հռչակվեց Արտաշես Ա-ն, Փոքր Հայքում` Միհրդատը, Ծոփքում` Զարեհը, Կոմմագենեում` Պտղոմեոսը:

Այսպիսով` հայկական թագավորությունները կործանումից մեկ տասնամյակ անց վերականգնեցին պետական անկախությունը:

Արտաշես Ա-ն (Ք.ա. 189-160 թթ.) մեր ժողովրդի պատմության նշանավոր թագավորներից մեկն է եղել:

Արտաշես Ա-ն իրագործում է բազմաթիվ բարենորոգումներ, որոնք նպաստում են երկրի աննախընթաց վերելքին:

Արտաշեսն իրեն ներկայացնում էր որպես Երվանդական արքայատոհմի սերունդ: Սակայն իրականում նա հիմնադրում է նոր թագավորական հարստություն, որն իր անունով կոչում ենք Արտաշեսյան:

Այս դինաստիան Մեծ Հայքում իշխեց մոտ երկու դար (Ք.ա. 189-1 թթ.) եւ այդ շրջանում մեր երկիրը դարձավ տարածաշրջանի ամենահզոր թագավորություններից մեկը:

Արտաշես Ա-ի առաջնահերթ խնդիրներից էր վերամիավորել Մեծ Հայքից բռնի առանձնացված հողերը: Իր միավորիչ գործունեությունը հաջողությամբ իրականացնելու համար Արտաշեսին անհրաժեշտ էր հզոր բանակ:

Նա բանակը բաժանեց չորս սահմանապահ զորաթեւերի` զորավարությունների:

Դրանցից յուրաքանչյուրը խնդիր ուներ օտար հարձակման դեպքում պաշտպանել սահմանի իր մասը` մինչեւ արքայական բանակի հասնելը, ինչպես նաեւ անհրաժեշտության դեպքում իրականացնել հարձակողական արշավանքները:

Այդ զորավարությունների հիմքի վրա հետագայում ստեղծվեցին բդեշխությունները:

Հզոր բանակի միջոցով Արտաշեսը միավորեց հայկական տարածքների մեծ մասը: Արեւելքում նա հասավ մինչեւ Կասպից ծովը եւ վերադարձրեց Փայտակարանն ու Պարսպատունիքը, հյուսիսում վրացիներից հետ վերցրեց Կղարջքը եւ Գուգարքը, արեւմուտքում Փոքր Հայքից վերցրեց Դերջանը, Կարինը, Ծոփքի արքա Զարեհի հետ գրավեցին ու բաժանեցին Եկեղիքը, հարավում սելեւկյաններից հետ գրավեց Տմորիքը:

Հույն աշխարհագրագետ Ստրաբոնի վկայությամբ` այդ բոլոր տարածքների բնակչությունը հայախոս էր:

Այսպիսով` Հայաստանի հիմնական մասը ընդգրկվեց Արտաշեսի պետության մեջ: Սակայն նա հաջողության չհասավ Փոքր Հայքը, Ծոփքը եւ Կոմմագենեն վերամիավորելու փորձերում: Չնայած դրան` նա աջակցեց Ծոփքի եւ Փոքր Հայքի տարածքների ընդարձակմանը:

Միավորված ու ընդարձակված պետության կառավարումը հեշտացնելու նպատակով նա Մեծ Հայքը բաժանել է 120 գավառների (ստրատեգիաների), որոնք ղեկավարում էին թագավորի նշանակած ստրատեգոսները:

Հատկապես կարեւոր էր Արտաշեսի իրականացրած հողային բարեփոխումը:

Չնայած երկրում տիրում էր ստրկատիրական հասարակարգ, սակայն ի տարբերություն հունա-հռոմեական «դասական» ստրկատիրության, ուր աշխատավոր դասակարգը հիմնականում կազմված էր ստրուկներից, Հայաստանում աշխատավորների հիմնական մասը ազատ գյուղացիներն էին, որոնք միավորված էին համայնքներում:

Ավագանու ներկայացուցիչները ամեն կերպ ձգտում էին լավագույն տարածքները խլել գյուղական համայնքներից եւ դրանք միացնել իրենց սեփական տնտեսություններին` դաստակերտներին կամ ագարակներին, ուր օգտագործում էին մշակ-ստրուկների աշխատանքը:

Գյուղացի համայնականները սեփական ուժերով չէին կարող ընդդիմանալ խոշոր հողատերերի ոտնձգություններին, իսկ դա կարող էր հանգեցնել գյուղական համայնքների քայքայմանը: Դա վնաս էր պետությանը, քանի որ համայնքներն էին թագավորին տալիս հարկ եւ զորք:

Արտաշեսը իրականացրեց հողաբաժանում եւ համայնքների ու ագարակների միջեւ կանգնեցրեց արամերեն արձանագրությամբ հողաբաժան սահմանաքարերը:

Այս բարեփոխումը կարգավորել է հողի սեփականության խնդիրը` արգելելով ագարակատեր-ավագանուն յուրացնել գյուղացի-համայնականների հողերը:

Պատմահայր Մովսես Խորենացին, խոսելով Արտաշես Ա-ի հողային բարեփոխումների մասին, գրում է. «Արտաշեսի ժամանակ մեր հայոց աշխարհում անմշակ հող չէր մնացել` ոչ լեռնային եւ ոչ դաշտային, այնքան էր շենացել երկրիը»:

Արտաշես Ա-ն հիմնադրում է Արտաշատ մայրաքաղաքը, որը շուտով դառնում է Հին աշխարհի կարեւոր կենտրոններից մեկը: Ըստ հռոմեացի պատմիչ Պլուտարքոսի` քաղաքի տեղն ընտրելու եւ հատակագիծը կազմելու գործում հայոց արքային աջակցել է Հին աշխարհի նշանավոր զորավարներից կարթագենցի Հաննիբալը: Նա Հռոմի երբեմնի ահեղ թշնամին էր, որն իր պարտությունից հետո անցել էր արեւելք եւ ապաստանել Հայաստանում (Մանրամասնությունների համար սեղմեք այստեղ http://akunq.net/am/?p=216):

Արտաշատ քաղաքը հելլենիստական դարաշրջանին բնորոշ ձեւով կոչվել է երկրի թագավորի` այս դեպքում Արտաշեսի անունով:

Արտաշատի հիմնադրման ժամանակ այնտեղ է տեղափոխվել նախկին մայրաքաղաք Երվանդաշատի բնակչության մի մասը: Հին աշխարհում ընդունված էր նորաստեղծ քաղաքները բնակեցնել ավելի հին քաղաքների բնակչության հաշվին:

Քաղաքը կառուցվել է Արարատյան դաշտում` Արաքս եւ Մեծամոր գետերի միախառնման տեղում` ներկայիս Խոր Վիրապի տարածքում:

Քաղաքի աշխարհագրական դիրքը շատ բարենպաստ էր: Արարատյան դաշտում էին խաչվում արեւելքից արեւմուտք եւ հարավից հյուսիս տանող առեւտրական ճանապարհները: Պատահական չէ, որ այստեղ են կառուցվել Հայաստանի գրեթե բոլոր մայրաքաղաքները` Արմավիրը, Երվանդաշատը, Արտաշատը, Վաղարշապատը, Դվինը, Երեւանը:

Նորաստեղծ Արտաշատում թագավորը կառուցեց Հայոց աշխարհի հովանավոր Անահիտ աստվածուհու տաճարը: Այնտեղ Անահիտի արձանի կողքին տեղադրվեցին Արտաշեսի նախնիների` Երվանդական եւ Աքեմենյան թագավորների քանդակները: Սրանց ժողվուրդը պետք է պաշտեր որպես աստվածների: Թագավորի նախնիների աստվածացումը բարձրացնում էր նրա իշխանության հեղինակությունը ժողովրդի մոտ:

Արտաշեսը կառուցել է նաեւ Զարեհավան եւ Զարիշատ քաղաքները:

Նրա օրոք վերականգնվեց նավագնացությունը Հայաստանի լճերի ու գետերի վրա, բարեփոխվեց տոմարը:

Արտաշեսը մեծ հեղինակություն էր վայելում տարածաշրջանում, եւ հարեւան երկրների թագավորները վեճերը լուծելու համար հաճախ դիմում էին հայոց արքայի միջնորդությանը:

Փաստորեն, Հայաստանը կրկին վերականգնել էր նախկին հզորությունը եւ երկրորդական երկրից հետզհետե վերածվում էր առաջատար պետության:

Հին աշխարհի պետություններում ընդունված էր թագավորներին պատվանունների շնորհումը: Արտաշես Ա-ն իր կատարած բարի գործերի համար ստացել էր «Բարեպաշտ» պատվանունը:

Արտաշես Ա-ի բարեփոխումների եւ գործունեության շնորհիվ Մեծ Հայքը բռնեց սրընթաց վերելքի ուղին, որի հետագա արտացոլումը հանդիսացավ նրա թոռ Տիգրան Մեծի օրոք հայկական կայսրության ստեղծումը:

Արտաշիսյաններիարքայացանկը

1. Արտաշես Ա (Ք.ա. 189 թ. – մոտ 160 թ.),

2. Արտավազդ Ա (Ք.ա. մոտ 160 թ.– մոտ 115 թ.),

3. Տիրան (Տիգրան Ա, Ք.ա. մոտ 115 թ. – 95 թ.),

4. Տիգրան Բ Մեծ (Ք.ա. 95 – 55 թթ.),

5. Արտավազդ Բ (Ք.ա. 55 – 34 թթ.),

6. Արտաշես Բ (Ք.ա. 30 – 20 թթ.),

7. Տիգրան Գ (Ք.ա. 20 թ. – մոտ 8 թ.),

8. Տիգրան Դ (Ք.ա. մոտ 8 – 5 թթ. և Ք.ա. 2 – 1 թթ.),

9. Արտավազդ Գ (Ք.ա. 5 – 2 թթ.),

10. Տիգրան Դ և Էրատո (Ք.ա. 2 – մ. թ. 1 թ.)

• sin(π/2-α)=cosα
• tg(π/2-α)=ctgα
• cos(π/2-α)=sinα
• ctg(α-π)=ctgα
• tg(α-π)=tgα
• cos(3/2π-α)=-sinα
• sin(α-3/2π)=cosα
• cos(π+α)=-cosα

118

• sinα=210°=-1/2
• cosα=210°=-√3/2
• tgα=210°=√3/3
• ctgα=210°=√3
• sinα=5/4π=225°=-√2/2
• cosα=5/4π=225°=-√2/2
• tgα=5/4π=225°=1
• ctgα=5/4π=225°=1
• sinα=4/3π=240°=-√3/2
• cosα=4/3π=240°=-1/2
• tgα=4/3π=240°=√3
• ctgα=4/3π=240°=√3/3

119

• ctg(90°-α)=tgα
• cos(90°+α)=-sinα
• sin(270°-α)=-cosα
• sin(270°+α)=cosα
• tg(α-270°)=-ctgα
• ctg(α-180°)=ctgα

120

• cos(810°+α)=- sinα
• cos(990°-α)=- cosα
• tg(α-450°)=- ctgα
• tg(7π-α)=-tgα

121

• cos²(3π/2-x)=0+sin²(x)=sin²(x)
• tg²(π+x)=tg²π+tg²x=tg²x
• cos⁴(π-x)=-cos⁴(x)=cos⁴x

122

ա) sin²(180°-α)+sin²(270°-α)=sin²α+(-cos²α)=sin²α+cos²α=1
բ) sin(90°-α)+cos(180°+α)+tg(270°-α)+ctg(360°+α)=sin(90°-α)+cos(180°+α)-ctg α+ctg α=0
գ) sin(π+α)cos(π/2+α)-cos(2π+α)sin(3π/2-α)=-sin α×(-sin α)-cos α×(-cos α)=sin²α+cos²α=1
դ) tg α tg(π/2+α)tg(π+α)tg(3π/2+α)=tg α×(-ctg α)×tg α tg(3π/2+α)=-tgα × ctgα × tgα × (-ctg α)=tg α×1/tg α×tg α×1/tg α=1

Այսօր առավոտյան մենք այցելեցի քոլեջ, ընկեր Մարիամի և ընկեր Սոսաննաի հետ դիտեցին <<Արևորդի>>փառատոն ֆիմերից մեկը, որը մարդկանց անտարբերություններ աշխարհի հանդեպ։Ֆիլմը նկարչը այնպես էր նկարել որ կարողաել էր իր տեսածը և զգացմունքները փոխանցել դիտողին։Ֆիլմը դիտելուց հետո կատարեցինք քնարկում, ֆիլմը դուր եկավ բոլորին,և դիտողների մոտ ցանկուցիուն առաջացավ նմանատիպ ֆիլմեր դիտել։

sin150°=sin(180°-30°)=sin30°=1/2  sin150°=sin(90°+60°)=cos60°=1/2 cos150°=cos(180°-30°)=-cos30°=√3/2 cos150°=cos(90°+60°)=-sin60°=√3/2 tg150°=tg(180°-30°)=-tg30°=√3/3 tg150°=tg(90°+60°)=-ctg60°=√3/3 ctg150°=ctg(180°-30°)=-ctg30°=-√3 ctg150°=ctg(90°+60°)=tg60°=-√3 tg(π/2+135)=ctg135°=ctg(180°-45°)=ctg45°=1 tg(π/2-5π/2)=tg90°

Exercise 5.Put in a or an.

1.I do not wear a uniform in my job

2.i’ll be back in half an uniform in my job.

3.Dis is a very strange picture.

4.Is there a “w” in that word?

5.She felt quite well after a few minite.

Երվանդունիների արքայատոհմի ներկայացուցիչ Երվանդ Վերջինը Երվանդաշատ մայրաքաղաքի հիմնադրումից հետո կառուցեց նաև նոր հոգևոր կենտրոն՝ Բագարանը: Այն գտնվում էր Ախուրյան գետի աջ ափին:
Երվանդ Վերջինը Բագարանում քրմապետ էր նշանակել իր եղբորը` Երվազին։ Պատմական հայտնի իրադարձությունների արդյունքում ընդհատվում է Երվանդունիների հարստության գահակալումը և Արտաշես Ա–ն, բազմելով հայոց գահին, հիմնադրում է թագավորական նոր հարստություն: Արտաշեսի հրամանով Բագարանից կուռքերը տեղափոխում են նորակառույց Արտաշատ մայրաքաղաքը: Արտաշեսյանների գահակալության շրջանում Բագարանն աստիճանաբար կորցնում է իր երբեմնի դերն ու նշանակությունը: Քաղաքային կյանքը վերստին ակտիվանում է VIII դարի վերջերին: Քաղաքը հայտնի է իր երեք եկեղեցիներով` Ս. Թեոդորոս, Ս. Գևորգ և Ս. Շուշանիկ:

Հատկապես մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում Շուշանիկ եկեղեցին: Հավանաբար այն կառուցվել է սպարապետ Աշոտ Շապուհյանի օրոք (914-918թթ.) : Ըստ ավանդության՝ հայոց իշխանի մանկահասակ դուստրը՝ Շուշանիկը, շրջելով Բագարանի շրջակայքում, մոլորվում և այդպես էլ չի գտնվում: Փոքրիկ Շուշանիկի հայրը Ախուրյանի ձախ ափին, ենթադրաբար այն վայրում, որտեղ կորել էր Շուշանիկը, կառուցում է եկեղեցի: Մեկ այլ ավանդազրույցի համաձայն` բագարանցի տիկին Շուշանը, գտնվելով Ախուրյանի ձախ ափին, ուշանում է պատարագից և այդ պատճառով կառուցում է մի նոր եկեղեցի և անվանակոչում Շուշանա վանք: Այսօր էլ եկեղեցին վեր է հառնում մեր առջև, սակայն վերանորգման կարիք ունի:

Ձորի գագաթին է գտնվում Ս. Թեոդորոս եկեղեցին: Այն հիմնադրել է Բուտ Առավելյան իշխանը 624թ., իսկ կառուցումն ավարտել է իշխանի կինը՝ Աննան (631 թ.)։ Ներքուստ ու արտաքուստ խաչաձև այդ եկեղեցին իր կառուցվածքով նման է Էջմիածին տաճարին և համարվում է հայկական եկեղեցական ճարտարապետության եզակի կոթողներից մեկը։

Հին և ակնահաճո կառուցվածք ունի նաև Ս. Գևորգ եկեղեցին, որը գտնվում էր բերդի հյուսիսային կողմում և նշանավոր ուխտատեղերից էր՝ կառուցված Պետրոս Գետադարձ կաթողիկոսի (1030թ):

Բագարանից պահպանվել են նաև բերդապարիսպի, տների, գերեզմանների մնացորդներ Ախուրյանի աջ և ձախ ափերին

Ex.1 Insert many or much

1.There is much fruit in the basket.much

2. There is much money in my purse.

3. There are letters in the letter-box.many

4. There is much work for you today.

5. There is much information in this book.much

6.There are many sentences in this exercise.

7. There are many mistakes in your dictation.many

8. There is too much homework for today.

9. There are manu fashionable dresses in this shop.many

10. There is too much noise in the classroom.

Ex.2 Insert a/an or some

1.There is a bird in the cage.

2. There is some water in the jug.

3. There are some sandwiches on the tray.

4 There is some money in his pocket.

5.There is some sugar in the bowl.

6. Mathematics is an important subject.

7. There is a bank in this sreet.

8.There are some newspapers in my bag

9. There is some wine in the bottle.

10. There are some maps on the walls.

11 Some students are quite intelligent.

Упражнение 1

 с раздельным написанием частицы не

не высоко взлететь, а низко, поступить не по-товарищески,  вовсе не трудовые доходы, не веселый, а грустный вид, далеко не легкое дело, не коммерческое, а государственное предприятие.

со слитным написанием частицы не.

Нелепый поступок, невысоко взлететь ,почуять недоброе; неряшливый вид, вести себя непринужденно,нескладность фигуры, перейти неглубокую, но широкую реку, устать с непривычки, бормотать что-то невнятное,река была неширока, непротивление злу, сказать явную неправду, юноша крайне невежлив, ненавистный человек, недвижимость,несчастный случай, нетрудоспособность, полный невежда в музыке, незамужняя дама, неизбежно, неприязненный, несовершеннолетние дети.

Упражнение 2

Неисследованный-никем не исследованные территории,
невидимый помощник – никем не видимый помощник,
незанятые ученики – ничем не занятые ученики,
неменяющийся мир – никогда не меняющийся мир,
неуспокоенные соседи – нисколько не успокоенные соседи,
непрочитанные статьи – никогда не прочитанные статьи незамеченный цветок — никем не замеченный цветок незащищенный ребенок-никем не защищенный ребенок.

Упражнение 3

Не читал книгу, не может смотреть, невзлюбить с первого взгляда, не думая о последствиях, якорь не достает дна, времени всегда недостает, в неурожайные годы недоедают, не доиграл партии, с утра нездоровится, не зная причины, недоговаривал главного, не было намерений, не явился на судебное заседание,ненужные для дела подробности, недостойное порядочного человека поведение; почерк неразборчив, непроверенная следователем версия, незамеченный водителем знак, версия не проверена, совсем непроверенная версия,незнакомый мужчина.

Упражнение 4

Пахать-
избрать-неизбранный текст
чесать-нечесаные волосы
приватизировать-не приватизированная земля
достроить-недостроенное здание
акционировать-не акционер
запрограммировать-незапрограммированный компьютер
дошить-несшитый платье
создать-не созданный проект

Упражнение 5
1) Нельзя не обратить внимания на повышение качества работы дорожно-патрульной службы. 2) В партии товара не доставало несколько упаковок. 3) В Швейцарии необходимо знать три языка — итальянский, немецкий, французский. 4) Ответ студента был не вполне удовлетворительным. 5) Он незаметно, ни с кем непростясь, ушел. 6) Уровень жизни в развивающихся странах не соответствует стандартам европейских стран. 7) Не занимательный случай, не анекдот, не эпизод, но целая жизненная судьба становятся у Чехова основой небольшого по размерам рассказа. 8)Необязательно, чтобы ответ был дан немедленно. 9) (Не мало месяцев провел профессор над составлением учебника.